Από τη Gwyneth Paltrow μέχρι τη Michelle Obama, φαίνεται ότι όλες μιλούν πλέον ανοιχτά για την περιεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση. Και ευτυχώς! Όσο περισσότερη επίγνωση υπάρχει γύρω από αυτό το μέχρι πρότινος ταμπού θέμα, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να διαχειριστούμε εξάψεις, εναλλαγές στη διάθεση και μείωση της λίμπιντο.

Ωστόσο, ένα κομμάτι που σπάνια αναφέρεται είναι η πρόωρη ή πρώιμη εμμηνόπαυση, που σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ επηρεάζει περίπου το 5% των γυναικών. «Πρώιμη εμμηνόπαυση θεωρείται όταν μια γυναίκα περάσει εμμηνόπαυση σε μικρότερη ηλικία απ’ το συνηθισμένο. Συνήθως ορίζεται ως εμμηνόπαυση πριν τα 45. Αν εμφανιστεί πριν τα 40, θεωρείται πρόωρη.

Αίτια της πρώιμης εμμηνόπαυσης

Όταν η εμμηνόπαυση εμφανιστεί απρόσμενα, το σοκ, σωματικό και ψυχολογικό, μπορεί να είναι σημαντικό. Κανονικά, η πτώση των επιπέδων οιστρογόνων και προγεστερόνης συμβαίνει σταδιακά μεταξύ 45 και 55. Στην πρώιμη εμμηνόπαυση όμως, η αλλαγή έρχεται πιο απότομα.

Αν και συχνά δεν υπάρχει ξεκάθαρη αιτία, παρακάτω αρκετοί πιθανοί παράγοντες:

• Κληρονομικότητα: Αν η μητέρα ή η γιαγιά σου πέρασαν νωρίς εμμηνόπαυση, υπάρχει πιθανότητα να συμβεί και σε εσένα.

• Αυτοάνοσα νοσήματα: Όπως ο λύκος ή ο αυτοάνοσος υποθυρεοειδισμός.

• Ιατρικές παρεμβάσεις: Χειρουργεία, χημειοθεραπεία ή ακτινοβολίες μπορεί να επιταχύνουν τη διαδικασία.

• Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Ουσίες όπως ο καπνός, τα βαρέα μέταλλα, τα φυτοφάρμακα και τα πλαστικά μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των ωοθηκών.

• Ιώσεις στην παιδική ηλικία: Όπως η παρωτίτιδα (σπάνια περίπτωση).

Συμπτώματα της πρώιμης εμμηνόπαυσης

Η πρώιμη εμμηνόπαυση έχει παρόμοια συμπτώματα με τη φυσιολογική. Υπάρχει διακοπή της περιόδου και εμφάνιση συμπτωμάτων όπως εξάψεις, εναλλαγές διάθεσης, προβλήματα στον ύπνο και ξηρότητα του κόλπου.

Όμως επειδή εμφανίζονται ξαφνικά, πολλές γυναίκες δεν τα αναγνωρίζουν ως σημάδια εμμηνόπαυσης και καθυστερούν να συμβουλευτούν γιατρό. Αυτό μπορεί να καθυστερήσει διάγνωση και θεραπεία. Η εμμηνόπαυση, και ειδικά η πρώιμη, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη, απώλειας οστικής μάζας και μνήμης, άνοιας, Parkinson, ακόμα και κάποιων καρκίνων.

Πρέπει να προσέχουμε τα εξής συμπτώματα:

• Ακανόνιστοι κύκλοι ή απουσία περιόδου για μήνες.

• Εξάψεις ή νυχτερινή εφίδρωση.

• Ξηρότητα στον κόλπο, πόνος στο σεξ, μειωμένη λίπανση.

• Εναλλαγές στη διάθεση, άγχος ή ανεξήγητη μελαγχολία.

• Δυσκολία συγκέντρωσης ή «ομίχλη» στο μυαλό.

• Μειωμένη λίμπιντο.

• Κόπωση χωρίς προφανή λόγο.

Υπάρχει και ένα πιο «άπιαστο» αλλά εξίσου σημαντικό σύμπτωμα, το “NFLM” – “Not Feeling Like Myself”, δηλαδή «δεν νιώθω ο εαυτός μου». Οι κύκλοι μπορεί να είναι ακόμα κανονικοί, αλλά να αλλάζει η ροή και η διάρκειά τους. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει ήδη από τα 35 και να διαρκέσει χρόνια.

Ο γυναικολόγος μπορεί να επιβεβαιώσει την πρώιμη εμμηνόπαυση με εξετάσεις αίματος για τις ορμόνες (υψηλή FSH, χαμηλά οιστρογόνα) και υπερηχογράφημα για τον έλεγχο των ωοθυλακίων στις ωοθήκες.

Τι μπορώ να κάνω;

Οι μέθοδοι αντιμετώπισης της πρώιμης εμμηνόπαυσης μοιάζουν με εκείνες της φυσιολογικής. Καλό είναι να μιλήσεις με τον γιατρό σου για τις κατάλληλες επιλογές, και μιλώντας για τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (HRT) ως ιδιαίτερα ωφέλιμη για τις περισσότερες γυναίκες. Εκτός αν υπάρχει αντένδειξη (π.χ. ορμονοεξαρτώμενος καρκίνος του μαστού), η HRT μπορεί να μειώσει την αυξημένη θνησιμότητα και να βοηθήσει με συμπτώματα όπως η αϋπνία, η ξηρότητα, και η κακή διάθεση.

Αν υπάρχει ανησυχία για τη γονιμότητα, είναι σημαντικό να επισκεφτείς άμεσα ειδικό σε θέματα υπογονιμότητας, για να συζητήσετε πιθανές επιλογές όπως η κατάψυξη ωαρίων ή η εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), διαδικασίες που συνήθως δεν είναι πλέον επιτυχείς στην περιεμμηνόπαυση.

Σύμφωνα με ειδικούς, η HRT είναι πολύτιμο εργαλείο, εφόσον έχει προηγηθεί σωστή διάγνωση, και η αγωγή είναι εξατομικευμένη. Σε γυναίκες χωρίς έντονα συμπτώματα ή με αντενδείξεις (π.χ. προβλήματα πήξης, καρκίνος), μπορεί να χρειαστούν εναλλακτικές θεραπείες.

Υγιεινές συνήθειες για την πρώιμη εμμηνόπαυση

Σύμφωνα με ειδικούς, η ολιστική προσέγγιση είναι ιδανική. Συνιστούν αντιφλεγμονώδη διατροφή πλούσια σε ωμέγα-3, με χαμηλή κατανάλωση δημητριακών, γαλακτοκομικών, επεξεργασμένων τροφών και φυτικών ελαίων.

Προτείνουν τρόφιμα με αντιοξειδωτική δράση όπως:

• λιναρόσπορος, σουσάμι, ταχίνι

• ζυμωμένη σόγια

• σταυρανθή λαχανικά (π.χ. μπρόκολο, λάχανο)

• όσπρια

Η προβιοτική ίνα είναι απαραίτητη για την υγεία του εντέρου, το οποίο μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Επίσης, συστήνει αποφυγή αλκοόλ, ζάχαρης και επαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης σε κάθε γεύμα.

Χρήσιμα συμπληρώματα (με καθοδήγηση ειδικού):

• Βιταμίνη D

• Κόκκινο τριφύλλι (για εξάψεις)

• Ιπποφαές (ωμέγα 7 για ξηρότητα)

• Φυτοοιστρογόνα (όπως το μαύρο cohosh και ισοφλαβόνες σόγιας)

• Προβιοτικά

• Συνένζυμο Q10 ή ρεσβερατρόλη

• Ashwagandha ή Σιβηρικό τζίνσενγκ

Φυσικά, η διαχείριση του στρες και η ψυχολογική υποστήριξη είναι εξίσου σημαντικές. Η διάγνωση μπορεί να μας κάνει πιο ευάλωτες, ειδικά αν θέλαμε να γίνουμε μητέρες. Η ψυχική υγεία είναι μέρος της ορμονικής υγείας. Η απώλεια οιστρογόνων σε νεαρή ηλικία έχει επιπτώσεις μακροπρόθεσμα, καρδιά, οστά, κατάθλιψη, άνοια. Φρόντισε τη διατροφή, άσκηση, και περιόρισε το αλκοόλ. Η κάθε περίπτωση χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση, δεν υπάρχει μία λύση για όλες.