Αλέξης Δερμεντζογλου

16.12.2008
Κριτικός κινηματογράφου της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» και τηλε-κριτικός της ΕΤ3.

Σε αντίθεση με περασμένες εποχές, η τωρινή μορφή κριτικής μοιάζει λίγο με υπαλληλίκι: όλοι καλούμαστε να γεμίσουμε ένα συγκεκριμένο χώρο κάθε Πέμπτη και καταλήγουμε να γράφουμε βιαστικά τηλεγραφήματα παρά ουσιώδη κείμενα. Γιατί πλέον τα έντυπα παραχωρούν τόσο λίγο χώρο στους κριτικούς και τα θεωρητικά κείμενα απουσιάζουν πλήρως;

Ολα καταλήγουν πάντα στο οικονομικό: όταν γράφουμε μεγάλα κείμενα δεν τα διαβάζει κανείς και αν δεν τα διαβάζει κανείς δεν πουλάνε. Επειτα υπάρχει μια τεράστια οικονομική και lifestyle πίεση που υφίσταται πλέον όλος ο κόσμος και αντανακλά παντού στην τηλεόραση, στην κριτική, στη ζωή, στον έρωτα, παντού! Είναι οι νέες συνθήκες.

Υπάρχει κάποιος κριτικός που σας ενέπνευσε για να μπείτε στο χώρο της θεωρίας του κινηματογράφου;;

Αρχικά ο Λάμπρος Οικονόμου και παρόλο που είχαν έναν έντονο ακαδημαϊσμό, τα κείμενά του Κωστή Σκαλιώρα στο «Βήμα». Ηταν πολύ σωστά οργανωμένα, με ωραίο λόγο αλλά δεν μιλούσαν για συνθήκες κινηματογραφικές (μοντάζ κτλ.), έδιναν μια νοηματική διάσταση. Αντίθετα θαύμαζα τα κείμενα του Βασίλη Ραφαηλίδη για τον αριστερό λόγο, και του Γιάννη Μπακογιαννόπουλου γιατί με πολύ λίγο χώρο κατάφερνε να λέει πράγματα οξύτατα και πολιτικά αλλά με γλυκό τρόπο. Ο Λάμπρος Παπαχρόνης ήταν ένας στρατευμένος κριτικός, τα κείμενά του ήταν πολιτικά, αλλά δεν είχαν την ένταση του Ραφαηλίδη.

Την ίδια ώρα έγκριτες πένες χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να εκφράσουν τη γνώμη τους πέρα από τον περιορισμό αρχισυντακτών και εντύπων, ενώ εδώ αν δεν μας πληρώνουν δεν γράφουμε τίποτα. Γιατί λείπουν από την Ελλάδα τέτοια κρούσματα «ελεύθερης βούλησης»;

Λυπάμαι που θα το πω, αλλά στην Ελλάδα όλοι είναι φραγκοφονιάδες. Δεν υπάρχει πλέον όραμα στο χώρο της κριτικής. Αυτό θέλει μεράκι και χρόνο και όχι να τρέχεις από τη μία δουλειά στην άλλη. Απ την άλλη βέβαια φταίει και ότι εδώ δεν πληρώνουν καλά. Εγώ θυμάμαι ότι ένας Αμερικανός κριτικός πριν 17-18 χρόνια έπαιρνε 48.000 δολάρια ετησίως, οπότε σκέψου τι θα παίρνει τώρα. Οταν λοιπόν ο καθένας από εμάς κάνει 6-7 δουλειές των 200-300 Ευρώ για να τα βγάλει πέρα, πού να το βρει κουράγιο για παραπάνω;

Πόσο ελεύθερη είναι η κριτική και τι περιορισμοί υπάρχουν; Ολοι ξέρουμε ότι εξαιτίας της διαφήμισης και των δημοσίων σχέσεων έχουμε αναγκαστεί να βάλουμε νερό στο κρασί μας.

Δεν είναι σχεδόν καθόλου ελεύθερη. Κανένας δεν είναι ανεξάρτητος. Οταν πας στο press junket μιας ταινίας και είναι πληρωμένα όλα τα έξοδα από τον διανομέα, όσο αρνητική διάθεση κι αν έχεις τι να πεις; Το πολύ-πολύ να είσαι τρυφερά ουδέτερος. Μερικές φορές διαβάζω κάτι τραγικές ανταποκρίσεις και λυπάμαι πάρα πολύ. Είναι κατάντια αυτό το πράγμα, είναι εξαγορά. Τώρα, για να μην αδικήσω και κανέναν, μπορεί να υπάρχουν κι εξαιρέσεις. Κι εγώ το νιώθω, αλλά επειδή ζω στη Θεσσαλονίκη έχω την ευχέρεια να κάνω πράγματα που δεν θα μπορούσα να κάνω σε καμία περίπτωση στην Αθήνα. Ούτε σε press junket πηγαίνω, ούτε ειδικές προβολές μου κάνουν. Δεν έχω να φοβηθώ τίποτα. Οχι ότι οι άλλοι κριτικοί φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους. Την ταυτότητά τους φοβούνται ότι θα χάσουν, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αναγνωρισιμότητα της υπογραφής τους. Αν όμως η ταυτότητά σου είναι η βαθιά γνώση του σινεμά δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα.

Ποια άμυνα υπάρχει απέναντι σε φαινόμενα που στρέφονται κατά του κριτικού και που υπό συνθήκες θα μπορούσαν να θεωρηθούν μέχρι και λογοκρισία;

Είναι επιεικώς απαράδεκτα, αλλά αποτελούν μετεξελίξεις παλιών δεδομένων. Στα τέλη της δεκαετίας του 70, για παράδειγμα, έκοψαν τις διαφημίσεις απ το «Βήμα» επειδή ο Ραφαηλίδης χτυπούσε τις ταινίες. Από εκεί και πέρα, το θέμα είναι πόσο ο εκδότης σε θεωρεί αναλώσιμο ή όχι.

Πόση σχέση νομίζετε ότι έχουν οι κριτικοί με την ελληνική κινηματογραφική πραγματικότητα;

Εκτός από έναν δύο, νομίζω ότι οι άλλοι δεν έχουν ιδέα. Βεβαίως και θεωρώ ότι η ελληνική παραγωγή χρήζει ειδικής μεταχείρισης. Εντάξει, μια ταινία μπορεί να μην είναι καλή, αλλά από εκεί και πέρα το να διαλύουμε τους πάντες και τα πάντα τι σκοπό εξυπηρετεί; Πρέπει να είμαστε αυστηροί, αλλά ακόμα και οι κακές ταινίες έχουν πράγματα με τα όποια μπορείς να συνδιαλεχτείς. Αν τις εκτελέσεις δηλαδή, τι θα καταλάβεις;

Πώς σας φαίνονται οι συνθήκες των δημοσιογραφικών προβολών, όπου ο καθένας κανονίζει τις δουλειές του ή τα λέει με το διπλανό του ενώ στην οθόνη παίζει κάποια ταινία που αργότερα θα κληθούμε να κρίνουμε;

Μέχρι πριν μερικά χρόνια, με δική μου πρωτοβουλία, είχαμε εφαρμόσει ένα σύστημα όπου βλέπαμε 4-5 ταινίες την εβδομάδα. Μετά όμως επικράτησε η lifestyle αθλιότητα των αβάν πρεμιέρ, οπότε σου λέει ο άλλος γιατί να μην πας να τη δεις εκεί; Κι αν εγώ θέλω να κάνω κάτι άλλο εκείνη την ώρα; Πρέπει δηλαδή να βγαίνω 15 χιλιόμετρα έξω απ την πόλη για να βλέπω μια ταινία στις 10 το βράδυ; Είναι κάποιες ανεξάρτητες εταιρίες όπως η Ama και η Seven που μας δίνουν DVD, αλλά δεν φτάνει αυτό. Εγώ θέλω να δω και τον νέο «James Βond» και την «Πλεκτάνη». Δεν μου φτάνει μόνο να βλέπω το καλλιτεχνικό σινεμά. Και έτσι γινόμαστε αναγκαστικά παραβάτες, δηλαδή διακινούμε παράνομο λογισμικό, βάζοντας ένα καρφί στο χώρο του σινεμά. Διαφορετικά όμως πώς θα ενημερωθούμε; Για να επιβιώσεις δεν πρέπει να μένεις στις αναμνήσεις και το παρελθόν!

Τώρα με το διαδίκτυο όλοι μπορούν να γίνουν κριτικοί. Τι έχετε να πείτε για το φαινόμενο bloggers που διακηρύσσουν τη γνώμη τους χωρίς καμία υποδομή και καμία εμπειρία; Είναι τα blogs η νέα κινηματογραφική κριτική;

Είναι ένας καλός τρόπος να παρακολουθείς τις περιπέτειες του βλέμματος γιατί ο καθένας βλέπει το σινεμά διαφορετικά. Φτάνει να υπάρχουν και κάποια όρια, διότι ορισμένοι κάνουν σαν να ανακαλύφθηκε το 1995! Το σινεμά όμως δεν μπορείς να το βλέπεις ως κάτι αποκομμένο από το παρελθόν του. Κάποιοι διαδικτυακοί κριτικοί λοιπόν μερικές φορές παραγράφουν την ίδια την ιστορία. Αυτό είναι για μένα το πραγματικό πρόβλημα. Ο καθένας μπορεί να γράφει - κι εγώ ερασιτεχνικά ξεκίνησα - από εκεί και πέρα όμως θέλει διάβασμα, συνεχή παρακολούθηση και γρήγορες αντιδράσεις. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν νέα παιδιά που κατέχουν και αγαπούν τον κλασικό κινηματογράφο.

Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι αναγνώστες σας; Εχετε κάποιο συγκεκριμένο target group στο μυαλό σας όταν γράφετε;

Εγώ γράφω για όλους, από τους νέους μέχρι τους ηλικιωμένους, αλλά το ύφος μου διαφοροποιείται ανάλογα με το έντυπο. Έχω π.χ. μια στήλη πολιτικής και κοινωνιολογικής ανάλυσης για μεγαλύτερες ηλικίες. Οταν όμως γράφω για νέους το ύφος μου έχει μια αναρχίζουσα διάθεση με έντονα στοιχεία καταγγελίας. Πιστεύω ότι οι νέοι άνθρωποι ταυτίζονται με το αντιεξουσιαστικό πνεύμα της γραφής και του λόγου μου και έχει τύχει πολλές φορές να συγκινηθώ με τις αντιδράσεις τους. Νομίζω ότι τα γραπτά μου είναι γενικής αποδοχής, αλλά είναι αλήθεια ότι αλλάζει το στυλ μου ανάλογα με το έντυπο.

Ποιο πιστεύετε ότι είναι τελικά το μέλλον της κριτικής;

Δεν υπάρχει μέλλον. Κάποιες εφημερίδες κρατάνε τις κινηματογραφικές τους στήλες από πρεστίζ, άλλες σιγά-σιγά οι περισσότεροι θα τις ακυρώσουν. Ο όρος κριτική είναι από μόνος του επικίνδυνος. Δεν θέλει το σύστημα να στέκεται ο κόσμος κριτικά απέναντι στα γεγονότα. Διεκπεραιωτές όμως θα υπάρχουν πάντα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ