από τη ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΖΟΥΡΑΚΗ

Μαγειρεία παλιών σπιτιών, αγροτόσπιτων και αρχοντικών, με τεράστια τζάκια και καζάνια σε πυροστιές. Ανήλιαγες κουζινούλες, ποτισμένες με μυρωδιές από φωταγωγούς, σε παλιά διαμερίσματα. «Ντιζαϊνάτες» κουζίνες σε μοντέρνα, ακριβά σπίτια. Το στυλ αλλάζει, αλλά το νόημα μένει παντού και πάντοτε το ίδιο: η κουζίνα δεν είναι απλώς ένα χρηστικό δωμάτιο. Είναι πραγματικά η καρδιά του σπιτιού.

Στην αρχαία Ελλάδα η θεά του σπιτιού, η Εστία, είχε το ίδιο όνομα με το σημείο όπου έκαιγε το ιερό «οικιακό πυρ», η άσβεστη φωτιά για τη λατρεία, το μαγείρεμα και τη ζεστασιά. Εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια αυτός ο ιδιαίτερος χώρος χρησιμοποιήθηκε για την προετοιμασία και την κατανάλωση της τροφής και, παρά τις τεχνολογικές προόδους και τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, η κουζίνα θα αποτελεί πάντα την καρδιά του σπιτιού μας. Όχι μόνο επειδή σ’ αυτήν καλύπτουμε μια πρωταρχική βιολογική ανάγκη, αλλά και γιατί εκεί τρεφόμαστε ψυχικά, από τα πρώτα παιδικά μας χρόνια, αφού οι εμπειρίες μας εκεί αντανακλούν τη συμπεριφορά των ατόμων με τα οποία μοιραζόμαστε τη ζωή μας και καθορίζουν εν μέρει τη σχέση μας μαζί τους. Θυμηθείτε τα παιδικά σας χρόνια, ιδίως αν περάσατε το μεγαλύτερο μέρος τους σε εποχές που δεν υπήρχε η παντοδυναμία μιας διαρκώς ανοιχτής τηλεόρασης, και αναλογιστείτε το ποσοστό των αναμνήσεων εκείνης της εποχής από το χώρο όπου η μαμά μαγείρευε και στον οποίο μαζευόταν όλη η οικογένεια για τα καθημερινά γεύματα. Πόσες μυρωδιές, γεύσεις, εικόνες και συζητήσεις! Ευχάριστες ή δυσάρεστες, οι περισσότερες παρέμειναν αλησμόνητες...

Η κουζίνα ήταν ανέκαθεν το πιο ζεστό δωμάτιο του σπιτιού, κυριολεκτικά, με τα τζάμια θολά από τους ατμούς της κατσαρόλας στο καταχείμωνο, και μεταφορικά, με τις περισσότερες οικογενειακές στιγμές να διαδραματίζονται εκεί. Μερικές φορές μάλιστα «έκαιγε», όταν δυσάρεστες συζητήσεις λάμβαναν χώρα στο τραπέζι ή γινόταν πάλη με τους «μεγάλους» για τις μπάμιες και το συκώτι που τόσο σιχαινόσασταν.

Σπάνια αφιερώνουμε χρόνο για να αναλογιστούμε πόσο τα παραπάνω μάς έχουν επηρεάσει ως ενήλικες και πόσο προσπαθούμε υποσυνείδητα να τα αναπαράγουμε ή να τα αποβάλουμε. Και δεν πρόκειται εδώ για τη λίγο-πολύ προφανή διαμόρφωση της σχέσης που δημιουργούμε με το φαγητό, δηλαδή το βαθμό στον οποίο συνδέουμε την τροφή με τη θαλπωρή και την ευχαρίστηση ή την καταπίεση και το φόβο, αλλά την εξέλιξη αυτών των συναισθημάτων και τη διαιώνισή τους που μεταφράζεται στην εικόνα που έχουμε για το σώμα μας. Υπάρχει ένα ευρύτερο πλέγμα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων με τα πρόσωπα της οικογένειας, εκείνης στην οποία μεγαλώσαμε και εκείνης που δημιουργούμε ως ενήλικες. Όταν μέσα στην κουζίνα του σπιτιού συμβαίνουν ή έχουν συμβεί στο παρελθόν επεισόδια τσακωμών, παραμέλησης ή ψυχικής κακομεταχείρισης, επηρεάζουν τη διάθεσή μας απέναντι στο φαγητό, αλλά και τους άλλους. Έτσι, στη σιωπή μιας άδειας κουζίνας μπορεί κανείς εύκολα να καταλήξει να αποφεύγει το θρεπτικό φαγητό προτιμώντας τα «σκουπίδια» ή να το καταβροχθίζει στα όρθια πάνω από μια κατσαρόλα, διατηρώντας παρόμοια στάση στην έκφραση των συναισθημάτων του.

Γεύσεις αγάπης Αν ζείτε υπό την πίεση των γρήγορων ρυθμών ζωής, υπάρχει μια ποικιλία εύκολων στην προετοιμασία και ταυτόχρονα υγιεινών γευμάτων, τα οποία μπορείτε να μαγειρέψετε και να διατηρήσετε στον καταψύκτη σας μέρες πριν από την κατανάλωση, ώστε να μην καταφεύγετε στο προμαγειρεμένο ή το έτοιμο φαγητό. Άλλωστε, ακόμα και μια πλούσια σαλάτα, που δεν χρειάζεται καν μαγείρεμα, μπορεί να αποτελέσει ένα ολοκληρωμένο γεύμα. Όπως και να ’χει, κάθε μέρα δικαιούστε μια σωστή τροφή για το σώμα, αλλά και την καρδιά σας. Για να εξασφαλίσετε λοιπόν αυτό το δικαίωμα, ακολουθήστε τα παρακάτω:

* Βεβαιωθείτε ότι διαθέτετε πάντα στην κουζίνα σας τις ακόλουθες τρεις κατηγορίες φαγώσιμων: Κάτι που μπορεί να παρασκευαστεί πολύ γρήγορα, κάτι θρεπτικό και κάτι που να ικανοποιεί την επιθυμία σας για μια λιχουδιά, την οποία έχετε ανάγκη όταν αισθάνεστε πεσμένοι ψυχικά ή σωματικά. Με αυτόν τον τρόπο στέλνετε ένα μήνυμα στον εαυτό σας ότι οι βασικές ανάγκες σας είναι καλυμμένες, αφού πάντα θα έχετε τη δυνατότητα να τις ικανοποιήσετε, όποια και αν είναι η πίεση χρόνου και η συναισθηματική σας κατάσταση. Να θυμάστε ότι τα φρέσκα και μη επεξεργασμένα τρόφιμα είναι φθηνότερα και νοστιμότερα από τα κατεψυγμένα και προμαγειρεμένα. Μπορεί να απαιτούν περισσότερο χρόνο προετοιμασίας, αλλά είναι καλύτερα για την υγεία σας και έχουν ανώτερη θρεπτική αξία. Μην τρώτε ποτέ όρθιοι, ούτε εσείς ούτε οι άλλοι που βρίσκονται στο σπίτι σας, ακόμα και αν πρόκειται να τσιμπολογήσετε ένα μπισκότο. Επίσης, σερβίρετε τα γεύματα στην κουζίνα, ακόμα και αν δεν φαγωθούν εκεί, και έστω και αν αυτά προέρχονται από delivery.

* Διατηρείτε την κουζίνα σας καθαρή και τακτοποιημένη. Η υγιεινή είναι εκ των ων ουκ άνευ σε αυτόν το χώρο, για λόγους που όλοι αντιλαμβανόμαστε. Προσέξτε επίσης και τις αόρατες πηγές μικροβίων και τοξικότητας, από τα πολυκαιρισμένα σφουγγαράκια μέχρι τα ραγισμένα πιάτα και τα ξεφλουδισμένα αντικολλητικά σκεύη.

* Επιδιώξτε να είναι η κουζίνα σας ανοιχτή σε όλους. Ακόμα και αν έχει περιορισμένες διαστάσεις, τοποθετήστε ένα κάθισμα -έστω και σκαμπό- στο χώρο, ώστε να κάθεται και κάποιος άλλος μαζί σας την ώρα που μαγειρεύετε. Εξάλλου, μην ξεχνάτε ότι συχνά στα πάρτι οι πιο πολλοί καλεσμένοι συγκεντρώνονται στην κουζίνα.

* Φροντίστε να μην αδειάζουν από τρόφιμα τα ντουλάπια και το ψυγείο σας, να μην ξεμένετε από ποτήρια (αν, για παράδειγμα, τα σπάσατε στο πλύσιμο), να μην έχετε ραγισμένα πιάτα και χτυπημένες κατσαρόλες και οι υδραυλικές εγκαταστάσεις να βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Σε αντίθετη περίπτωση τα παραπάνω θα δημιουργούν μια αίσθηση ανεπάρκειας, ανασφάλειας και παραμέλησης.

* Βάλτε έναν κανόνα: να προσθέτετε σε οποιοδήποτε γεύμα μια διασκεδαστική έκπληξη. Δεν χρειάζεται να είναι κάτι φαντασμαγορικό, καθώς αρκούν δύο βούλες και ένα μισοφέγγαρο από σάλτσα ή σιρόπι που θα σχηματίσουν μια χαμογελαστή φατσούλα πάνω στο πιάτο, μια μπορντούρα από φυλλαράκια μαϊντανού γύρω από το φαγητό ή φαγώσιμα κομμένα σε διαφορετικά σχήματα.

* Μεταμορφώστε την ετοιμασία του φαγητού σε μια εμπειρία που σας θρέφει συναισθηματικά, ώστε να παίρνετε ευχαρίστηση φροντίζοντας τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας. Αφιερώστε λίγο χρόνο για να στολίσετε κάθε πιάτο με αγάπη, είτε πρόκειται για ένα σάντουιτς είτε για μια πιατέλα στο κυριακάτικο τραπέζι. Αυτή η αγάπη θα «ποτίσει» το φαγητό.

* Ένα μπολ με όμορφα φρούτα πάνω στο τραπέζι ή στον πάγκο της κουζίνας είναι κάτι παραπάνω από ένα στολίδι. Αποτελεί μια διαρκή υπενθύμιση ότι εδώ θα θρέψετε και συνεπώς θα περιποιηθείτε τον εαυτό σας.

* Λάβετε υπόψη σας ποιο είναι το αγαπημένο φαγητό ή λιχουδιά ανθρώπων που αισθάνεστε κοντά σας και προσφέρετέ τους το όταν είναι πολύ πεσμένοι για να μαγειρέψουν ή να φάνε. Στολίστε το σε ένα «καλό» σερβίτσιο και στην ανάγκη, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ταΐστε τους με το κουταλάκι. Εξάλλου, όσο και αν μεγαλώνουμε, ποτέ δεν βαριόμαστε την περιποίηση.

Μην αμελείτε τα παραπάνω, λοιπόν. Μια κουζίνα γεμάτη θαλπωρή, όπου τα παιδιά μπορούν να ολοκληρώνουν τις σχολικές τους υποχρεώσεις ενώ η μαμά και ο μπαμπάς ετοιμάζουν το φαγητό, δίνει στο σπίτι σας μια υγιή καρδιά. Άλλωστε, εκτός από τη σωματική, υπάρχει και η ψυχική θρέψη, η οποία προϋποθέτει να δίνουμε και να παίρνουμε υποστήριξη και ενθάρρυνση. Όπως μπορούμε να κάψουμε ένα φαγητό, έτσι μπορούμε να καταστρέψουμε και τις σχέσεις μας. Και όπως μπορούμε να παραμείνουμε νηστικοί, έτσι έχουμε και τη δυνατότητα να κάνουμε και τον εαυτό μας αλλά και τους αγαπημένους μας να πεινάσουν συναισθηματικά, δείχνοντας αδιαφορία, αμέλεια ή αυταρχισμό απέναντί τους. Ωστόσο, η εστία του σπιτιού μας μπορεί και πρέπει να γίνει το κέντρο όπου ο καθένας από εμάς θα αισθάνεται πιο ασφαλής και αγαπημένος, αλλά και η αρχή για τη διατήρηση της σωματικής και της ψυχικής μας υγείας.

Στη δίνη της καθημερινότητας Πολλές φορές οι ξέφρενοι ρυθμοί της ζωής μας γίνονται η πρόχειρη δικαιολογία την οποία προφασιζόμαστε για να καλύψουμε ένα σωρό συναισθηματικά κενά. Αυτά αντανακλώνται όχι μόνο στη σχέση μας με το φαγητό -και κατ’ επέκταση την υγεία μας-, αλλά και σ’ αυτές με τους δικούς μας ανθρώπους, που σαμποτάρονται από την έλλειψη ενός πυρήνα οικογενειακής συγκέντρωσης, όπως αυτός που αποτελεί ο χώρος της κουζίνας. Οι εργαζόμενες γυναίκες δεν έχουν πια χρόνο να ασχολούνται με πολύπλοκες συνταγές. Τα παιδιά γυρίζουν από το σχολείο, τρώνε βιαστικά (συχνά μόνα τους) και αποσύρονται στα δωμάτιά τους για διάβασμα ή παιχνίδι στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, απ’ όπου βγαίνουν μόνο για να στρωθούν μπροστά στην τηλεόραση. Εξάλλου, η κατανάλωση φαγητού στο σαλόνι χαζεύοντάς την έχει γίνει συνήθεια για τις περισσότερες οικογένειες. Η ομαδική παρακολούθηση, όμως, μιας ταινίας ή ενός ματς με τη συνοδεία πίτσας δεν αποτελεί σχέση αλληλεπίδρασης. Ακόμα και οι ανταλλαγές σχολίων για το θέαμα δεν είναι παρά μια πλασματική επικοινωνία, καθώς δεν επικεντρώνεται στο διάλογο, αλλά στο ατομικό οπτικό ερέθισμα. Δεν μοιραζόμαστε τα μικρά καθημερινά γεγονότα που ως σύνολο μπορούν να αποκτήσουν τεράστια βαρύτητα και δεν δίνουμε ο ένας στον άλλο την αίσθηση της συλλογικότητας και του κοινού προορισμού. Το ρόλο του συνδετικού κρίκου, λοιπόν, έπαιζε ανέκαθεν το φαγητό που μοιραζόμαστε, όπως και κάθε δραστηριότητα ικανή να συγκεντρώσει την οικογένεια σε ένα χώρο, όπως είναι η κουζίνα. Και υπάρχουν πρακτικοί τρόποι να εφαρμόσετε ώστε να «τραβήξετε» και πάλι ένα μεγάλο μέρος της οικογενειακής ζωής πίσω στην καρδιά του σπιτικού σας, στην εστία σας.

Ομορφιά και λειτουργικότητα Ας ξεκινήσουμε από την εμφάνιση: Πώς πρέπει να μοιάζει αυτή η περίφημη «καρδιά του σπιτιού»; Πρέπει φυσικά να είναι λειτουργική, αλλά και ελκυστική. Αν σας αρέσει και σας βολεύει ο χώρος στον οποίο μαγειρεύετε, τρώτε κ.λπ., θα επηρεαστεί και η τάση σας να περνάτε αρκετές ώρες της ημέρας εκεί και, επιπλέον, η συναισθηματική σας κατάσταση θα διοχετεύεται στην ποιότητα του φαγητού σας. Είναι δύσκολο να περιγράψει κανείς τη γεύση της αγάπης, αλλά όταν ένα φαγητό είναι φτιαγμένο με αυτήν, μπορούμε να τη νιώσουμε. Υπάρχουν στη δική σας κουζίνα όμορφες γεύσεις, μυρωδιές και εικόνες που επιβεβαιώνουν αυτή την αγάπη ή νιώθετε ότι το δωμάτιο αυτό του σπιτιού σας είναι ψυχρό, κενό από συναισθήματα ή γεμάτο ενοχές; Συχνά η κουζίνα είναι ένας χώρος συναισθηματικών σκαμπανεβασμάτων. Ωστόσο, μπορείτε να αλλάξετε αυτήν τη δυναμική, επιδιώκοντας την ομορφιά και τη λειτουργικότητα και δημιουργώντας ένα περιβάλλον που να σας τρέφει ψυχικά.

Σε μια κουζίνα υπάρχουν τρία είδη «εργασιών» που πρέπει να γίνουν: η προετοιμασία των τροφίμων, το μαγείρεμα και το συμμάζεμα. Σε μια σωστά διαρρυθμισμένη κουζίνα, οι πάγκοι, οι εγκαταστάσεις και οι συσκευές που προορίζονται γι’ αυτές τις δουλειές έχουν χονδρικά μια διάταξη τριγώνου, πράγμα που διευκολύνει εργονομικά τη ροή της διαδικασίας, καθώς σας επιτρέπει να κινείστε ελεύθερα στο κέντρο αυτού του τριγώνου. Αν δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο και, για παράδειγμα, ο νεροχύτης, ο πάγκος, το ψυγείο, οι εστίες της κουζίνας και το πλυντήριο πιάτων βρίσκονται σε ευθεία, η δυσκολία, το άγχος και ο εκνευρισμός που θα προκαλέσει η διαρρύθμιση του χώρου πιθανώς να αποτυπωθούν και στο αποτέλεσμα της μαγειρικής σας. Ένα τραπεζάκι με ρόδες που θα μετακινείται ανάλογα με τη βούλησή σας θα βοηθήσει στην ευκολότερη δημιουργία του χρυσού τριγώνου. Και αν η πόρτα του ψυγείου σας ανοίγει προς μια κατεύθυνση που δεν σας εξυπηρετεί, συμβουλευτείτε το εγχειρίδιο χρήσης της συσκευής ή τον κατασκευαστή για να αντιστρέψετε τη φορά της. Οι πάγκοι στο σωστό ύψος, οι μαλακές καρέκλες και ο κατάλληλος εξοπλισμός συντελούν στην αίσθηση άνεσης και ευεξίας που μπορεί να σας προσφέρει η κουζίνα σας.

Από την άλλη, αποφύγετε να δημιουργήσετε ένα χώρο που να θυμίζει μεν διαφήμιση, αλλά να είναι ουσιαστικά μια απελπισμένη προσπάθεια για φιγούρα. Ένας τέτοιος αποστειρωμένος χώρος αποστραγγίζει την ενέργειά σας. Κρεμάστε λοιπόν τα κατσαρολικά σας, παρατάξτε σε κοινή θέα τα βάζα με το αλεύρι, τα ζυμαρικά και τα υπόλοιπα μαγειρικά υλικά, λερώστε την ποδιά σας. Με δυο λέξεις, ζήστε αληθινά.