από τον ΑΓΓΕΛΟ ΒΙΑΝΝΙΤΗ

Τα όνειρα έχουν να μας αποκαλύψουν πολλά για τον εαυτό μας - ιδιαίτερα όλα όσα αρνούμαστε να δεχτούμε και έχουμε καταχωνιάσει στις πιο σκοτεινές γωνιές της ψυχής μας. Στην ουσία μας λένε την αλήθεια για ό,τι υπάρχει πραγματικά μέσα μας, παραγκωνίζοντας τις ψευδαισθήσεις του Εγώ. Αξίζει, λοιπόν, να μάθουμε πώς να αναγνωρίζουμε τα μηνύματα που μας στέλνουν.

Τα όνειρα είναι ένα παράθυρο που ανοίγει το βράδυ και μας παρουσιάζει την πραγματική θέα του εσωτερικού κόσμου μας. Αυτό που βιώνουμε ως ονειρική εμπειρία δεν είναι τίποτα άλλο από την επαφή μας με ό,τι υπάρχει στο υποσυνείδητό μας: τις κρυφές και ανομολόγητες επιθυμίες μας, τους φόβους, τις απογοητεύσεις, τις επιφυλάξεις και τις αναστολές μας, που βρίσκουν διέξοδο στο μαγικό θέατρο του ονειρικού κόσμου.

Ποιοι είμαστε πραγματικά;

Αυτό που σκεφτόμαστε ότι είμαστε δεν είναι τίποτα άλλο από το Εγώ που φαντασιώνεται και αξιολογεί τον εαυτό του! Έτσι, κάποιοι έχουν μεγάλη ιδέα για την εικόνα τους, εσωτερική και εξωτερική, ενώ άλλοι ακολουθούν εκ διαμέτρου αντίθετη τακτική, υποτιμώντας την αξία τους και μην πιστεύοντας στις ικανότητές τους. Όπως και να ’χει, τις περισσότερες φορές η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πόσες δεν είναι, άλλωστε, οι περιπτώσεις όπου κάποιος θεωρεί ότι είναι μεγαλόκαρδος, ότι κατανοεί και συγχωρεί τους άλλους και ότι δίνει πολλά και δεν παίρνει τίποτα σε αντάλλαγμα, ενώ ο περίγυρός του αναγνωρίζει στο πρόσωπό του έναν εγωκεντρικό, αλαζόνα και νάρκισσο, που δεν διαπιστώνει την αξία όσων καρπώνεται από τους γύρω του και υπερτιμά αυτή των όσων προσφέρει; Αντίστοιχα, μια γυναίκα που έχει συνεχώς αρνητικές εμπειρίες από τις σχέσεις της κάποια στιγμή θα αρχίσει να πιστεύει ότι δεν είναι αξιαγάπητη, πως κάτι συμβαίνει με την ίδια και ελκύει συνεχώς τα λάθος άτομα στη ζωή της ή ότι είναι ανίκανη να οικοδομήσει έναν ισορροπημένο δεσμό. Από την άλλη, οι φίλες της θα αναγνωρίσουν ότι μάλλον το μόνο που φταίει για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει είναι η έλλειψη αυτοπεποίθησης της κοπέλας και το γεγονός ότι η προηγούμενη σχέση της δεν εξελίχθηκε καλά λόγω της δύστροπης συμπεριφοράς του πρώην της.

Τα όνειρα λένε την αλήθεια

Το ζήτημα είναι βέβαια ότι τα όνειρα μιλούν τη γλώσσα του ασυνείδητου και των συμβόλων, περιγράφοντας συνεπώς καταστάσεις όχι άμεσα, αλλά έμμεσα και αλληγορικά. Έτσι, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τι αποκαλύπτουν για εμάς, πρέπει να μάθουμε να μεταφράζουμε αυτήν τη γλώσσα. Ωστόσο, εκτός από την ειδικότερη συμβολική ερμηνευτική προσέγγιση ενός ονείρου, μπορεί κάποιος να πάρει μια ιδέα της εικόνας του ψυχισμού του από τη γενική ψυχολογική και συναισθηματική ατμόσφαιρα που του δημιουργούν οι μορφές του. Πώς ερμηνεύεται λοιπόν, σύμφωνα με τα παραπάνω, ο οραματισμός του ειδώλου μας την ώρα του ύπνου σε αδιέξοδες καταστάσεις; Η απάντηση είναι απλή: ως απόρροια του φόβου και του άγχους. Χωρίς να χρειαστεί να αναζητήσουμε ειδικότερες ερμηνείες, ξέρουμε ήδη ότι μέσα μας κυριαρχούν τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Τα όνειρα μάς δείχνουν ουσιαστικά σε ποιους τομείς πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας και τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να νιώσουμε πλήρεις και ολοκληρωμένοι.

Αναστολές και επιφυλάξεις:

Ένα πρόσωπο του φόβου

Ανάμεσα στα άλλα, τα όνειρα μπορούν να σας βοηθήσουν να συνειδητοποιήσετε ποιο είναι το πρόσωπο του φόβου που αντικρίζετε σε κάποια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής σας. Η μορφή που παίρνει εκφράζεται με τις επιφυλάξεις και τις αναστολές που κουβαλάμε μέσα μας, πιθανότατα από πολύ παλιά, οι οποίες εκδηλώνονται στη σχέση μας με τον εαυτό μας και τους άλλους. Η «αναστολή» σημαίνει θέληση για απόκτηση, αλλά δισταγμό στην ανάληψη ρίσκου, λόγω του φόβου της αποτυχίας ή της απόρριψης. Αναστολές έχει κάποιος που δεν παίρνει πρωτοβουλίες για να εκφραστεί απέναντι σε ένα άτομο που έλκει το ενδιαφέρον του, απέχει από τα κοινά και αποφεύγει να προβάλλει τον εαυτό του, γιατί νομίζει πως θα εκτεθεί. Ένα άτομο με πολλές αναστολές είναι στην ουσία φοβικό και καταδυναστεύεται από αυτές. Τις περισσότερες φορές η δέσμευσή του οφείλεται σε εμπειρίες από την παιδική ηλικία, τη σχέση που είχε με τα πρόσωπα της οικογένειάς του και κυρίως τα γονικά πρότυπα, τον τρόπο που ανέπτυξε σχέσεις στο σχολικό περιβάλλον κ.λπ. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ίσως δεν έχει τόση σημασία να ρωτάμε το «γιατί» υπάρχουν αναστολές -ποτέ δεν θα βρεθεί μια απόλυτα ξεκάθαρη απάντηση-, αλλά να εστιάσουμε στην αναγνώρισή τους και την αναζήτηση μιας τακτικής τέτοιας, ώστε να τις ξεπεράσουμε. Σ’ αυτό το σημείο, εξάλλου, μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά τα όνειρα.

Αναγνώριση και διάγνωση

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο των αναστολών είναι ότι δεν είναι όλες συνειδητές. Τις περισσότερες φορές μάλιστα είναι τόσο βαθιά ριζωμένες στο ασυνείδητο, που δεν γίνονται αντιληπτές ως τέτοιες, αλλά μετουσιώνονται σε λογικά επιχειρήματα. Η παροιμία που λέει «ό,τι δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια» αποκαλύπτει ξεκάθαρα αυτό που συμβαίνει συχνά με τις αναστολές. Για να γίνει κατανοητό αυτό, φανταστείτε έναν άντρα σε μια παραλία που παρακολουθεί μια εντυπωσιακή γυναίκα που του αρέσει. Ενώ θέλει να τη γνωρίσει καλύτερα, διστάζει να κάνει το πρώτο βήμα και αντί να παραδεχτεί ότι περιορίζεται από αναστολές, εφευρίσκει μια δικαιολογία για να αποφύγει να πράξει ό,τι φοβάται. Έτσι, θα σκεφτεί αυτόματα ότι το αντικείμενο του ενδιαφέροντός του μάλλον είναι «άλλη μια χαζή ξανθιά» ή ότι δεν είναι δυνατόν να μην είναι δεσμευμένη ή, ακόμα, ότι δεν αξίζει τον κόπο τελικά. Αυτές οι δικαιολογίες, που μπορεί εκείνος ειλικρινά να πιστεύει ως αξιώματα, δεν είναι τίποτα άλλο από την έκφραση των αναστολών του, που ανακόπτουν την πορεία προς το στόχο του, ανεξάρτητα από το αν παραδεχτεί ποτέ ότι τις έχει ή όχι. Στα όνειρά του ο ίδιος άντρας σίγουρα βλέπει συχνά ότι κάθεται παρέα με άλλους σε ένα τραπέζι πλούσια στρωμένο με κάθε λογής εδέσματα. Ενώ όλοι παίρνουν το πιάτο τους και το γεμίζουν με φαγητό, εκείνος ή το πιάτο του λείπει, το φαγητό τελειώνει ή δεν υπάρχει καρέκλα διαθέσιμη για να καθίσει κ.λπ. Στην ουσία το όνειρό του αποκαλύπτει την αδυναμία του να διεκδικήσει όσα του ανήκουν και του υποδεικνύει ότι ακινητοποιείται από το φόβο του να παλέψει για αυτό που επιθυμεί. Τα όνειρά του, λοιπόν, αποκαλύπτουν ό,τι υπάρχει μέσα του κι εκείνος ή καλύτερα το Εγώ του αρνείται να αποδεχτεί.

Ξεπερνώντας τις αναστολές

Τα όνειρα μπορούν όχι μόνο να σας αποκαλύψουν την αλήθεια του εσωτερικού σας κόσμου και να σας τραβήξουν την προσοχή στις εστίες έντασης μέσα σας, αλλά επίσης να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε τις φοβίες σας. Αυτό μπορεί να γίνει με τη χρήση των ίδιων των συμβόλων των ονείρων σας. Ένα σύμβολο δεν είναι τίποτα άλλο από μια μορφή, ένα σχήμα που περικλείει κάποιες ιδέες. Μια κλειστή πόρτα, για παράδειγμα, μπορεί να δηλώνει ένα αδιέξοδο, μια άρνηση ή και ένα τέλος. Αν ανοίξει αυτή η πόρτα, δηλαδή αλλάξει το σύμβολο, αλλάζουν και οι ιδέες που αντιπροσωπεύει. Τώρα, για παράδειγμα, το σύμβολο της ανοιχτής πόρτας παραπέμπει στην ελπίδα, τη λύση, την ύπαρξη δυνατοτήτων διεξόδου από τη δυσκολία. Για να χρησιμοποιήσετε προς όφελός σας ένα σύμβολο, το μόνο που χρειάζεται είναι να χαλαρώσετε, να βρεθείτε δηλαδή σε μια κατάσταση όπου το υποσυνείδητό σας είναι δεκτικό στην υποβολή. Πρώτα «συνδεθείτε» με το συγκεκριμένο σύμβολο στο παράδειγμά μας. Έπειτα φέρτε στο νου σας και οραματιστείτε, όσο το δυνατόν με περισσότερες λεπτομέρειες, την κλειστή πόρτα του ονείρου σας. Κατόπιν προχωρήστε στην αλλαγή και φανταστείτε ότι η πόρτα ανοίγει. Αυτό είναι όλο. Αν δείτε στο όνειρό σας ότι κρύβεστε, φανταστείτε ότι βγαίνετε έξω από την κρυψώνα σας. Αν δείτε ότι σας έκλεψαν κάτι, οραματιστείτε ότι το βρίσκετε ξανά. Αν πάλι δείτε ότι εσείς κλέψατε κάτι, επιστρέψτε το στη θέση του και αν ονειρευτείτε τον εαυτό σας κοντό, μικροκαμωμένο ή νάνο, φανταστείτε τον πανύψηλο, γίγαντα κ.ο.κ.

Η συγκεκριμένη μέθοδος ονειρικής θεραπείας εφαρμόζεται στα πιο σύγχρονα ψυχοθεραπευτικά εργαστήρια, αλλά μπορεί εύκολα να γίνει πράξη από τον καθένα. Έχετε υπόψη ότι για να επιτευχθεί ένα καλό αποτέλεσμα δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζετε το βαθύτερο νόημα ενός συμβόλου. Στο υποσυνείδητο είναι οικείο και αυτό αρκεί. Αν για παράδειγμα βγείτε από τη σκιά και μπείτε στο φως μέσα στο όνειρό σας, θα στείλετε αυτόματα κάτι σαν εντολή στο υποσυνείδητό σας, το οποίο θα αντιδράσει ανάλογα. Έτσι, λοιπόν, την επόμενη φορά που θα θελήσετε να πάρετε πρωτοβουλία και να μιλήσετε σε ένα πρόσωπο που σας ενδιαφέρει θα διαπιστώσετε ότι νιώθετε λιγότερο φόβο απέναντι στην απόρριψη και ότι έχετε περισσότερο θάρρος. Η ψυχολογική σας κατάσταση θα είναι διαφορετική και αυτό θα οφείλεται στην αλλαγή του εσωτερικού σας τοπίου. Ασυνείδητα πλέον δεν θα παίρνετε αποφάσεις ή θα κάνετε επιλογές με κριτήριο το φόβο, αλλά έχοντας την ελπίδα και τη γόνιμη αισιοδοξία ως οδηγούς σας.

Τα σημάδια των ονείρων

Πώς θα ξέρετε, λοιπόν, ότι οι αναστολές περιορίζουν την ζωή σας; Πολύ απλά, όπως δείξαμε παραπάνω, βασιστείτε στην αλήθεια που σας αποκαλύπτουν τα όνειρά σας. Για να το κάνετε αυτό καλό είναι να αποκτήσετε τη συνήθεια να τα καταγράφετε. Έτσι, όχι μόνο θα έχετε στη διάθεσή σας ένα ημερολόγιο του ασυνειδήτου για να ανατρέξετε, αλλά η ίδια η καταγραφή θα σας βοηθήσει να θυμάστε καλύτερα τα όνειρά σας. Για να διαπιστώσετε αν υπάρχουν μέσα σας αναστολές, προσέξτε τα εξής σημεία:

- Παρακολουθήστε το Ονειρικό Εγώ Πώς δράτε μέσα στο όνειρο; Αντιμετωπίζετε γενναία τους αντιπάλους και τους ονειρικούς εχθρούς σας ή κρύβεστε από αυτούς; Μήπως σταματάτε συχνά σε σταυροδρόμια χωρίς να ξέρετε ποιο δρόμο να ακολουθήσετε; Παίρνετε πρωτοβουλίες ή αντιδράτε παθητικά σε ό,τι σας συμβαίνει;

- Παρακολουθήστε το Συναίσθημα: Βλέπετε συχνά όνειρα γεμάτα αγωνία και φόβο; Πόσο συχνά βιώνετε το αίσθημα της απειλής; Στα όνειρά σας νιώθετε κάποιες φορές αδικημένοι και ότι δεν πήρατε αυτό που σας αναλογεί;

Αν η απάντηση στα παραπάνω είναι καταφατική, τότε μάλλον λειτουργείτε φοβικά ως άτομο. Κυρίαρχα σύμβολα και ονειρικές σκηνές μπορούν να μας οδηγήσουν σε πολύτιμα συμπεράσματα για την κατάσταση που επικρατεί μέσα μας, ώστε να εξάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για την ύπαρξη αναστολών. Τα επικρατέστερα είναι τα εξής:

- Κλοπή Αν στο όνειρό σας είστε συνήθως εσείς ο κλέφτης ή το θύμα της κλοπής -βλέπετε ότι σας κλέβουν το πορτοφόλι, την τσάντα, τις βαλίτσες κ.ά.-, η αρπαγή ή η απώλεια των υλικών αντικειμένων παραπέμπει σε μια έλλειψη διεκδίκησης στην πραγματική ζωή και στην αναζήτηση ενός εύκολου δρόμου προς την επιτυχία.

- Νάνος Αν βλέπετε τον εαυτό σας μικροκαμωμένο ή σαν νάνο, ανάμεσα σε άλλα είναι πολύ πιθανό να σας απασχολούν θέματα που σχετίζονται με μειωμένη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, που άλλωστε αποτελούν το ψυχολογικό υπόβαθρο των αναστολών.

- Φως-Σκιά Αν βλέπετε ότι οι πρωταγωνιστές του ονείρου βρίσκονται σε φωτεινά και ηλιόλουστα μέρη ενώ εσείς παραμένετε στη σκιά και στο μισοσκόταδο, τότε μάλλον είστε επιφυλακτικοί στο να ακολουθήσετε το ρεύμα, κάτι που περιορίζει την έκφραση των ικανοτήτων σας.

- Ζητιάνος Μια συμβολική ερμηνεία του ζητιάνου είναι αυτή του ατόμου που τα περιμένει όλα από τους άλλους. Αν βλέπετε συχνά στο όνειρό σας ζητιάνους, ίσως είναι γιατί αποτελούν μια πλευρά του εαυτού σας. Πόσο μάλλον αν στο όνειρο είστε εσείς που ζητάτε ελεημοσύνη. Το σύμβολο του ζητιάνου παραπέμπει επίσης σε αδυναμία διεκδίκησης και έλλειψη ισχυρής κρίσης και αποφασιστικότητας.

- Στο παρασκήνιο Αν κάποιοι είναι σε περίοπτη θέση στο πάλκο του ονείρου σας κι εσείς βρίσκεστε στο αθέατο παρασκήνιο, κάποιος προχωράει μπροστά κι εσείς ακολουθείτε ή κάποιος κινδυνεύει και ένας άλλος ορμάει μπροστά του για να τον σώσει από την απειλή, ενώ εσείς παρακολουθείτε άπραγοι, η στάση σας δηλώνει για άλλη μια φορά ότι είστε εγκλωβισμένοι στις αναστολές σας και αδυνατείτε να αναλάβετε πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή και να προβάλετε τα χαρίσματά σας.

- Βία-Βιασμός Γενικά, η βίαιη συμπεριφορά στα όνειρα συνεπάγεται την παρουσία απωθημένου θυμού στο υποσυνείδητο. Η βιαιοπραγία συμβολίζει την τάση καταπίεσης των επιθυμιών μας και την απόκρυψη των συναισθημάτων μας και είναι χαρακτηριστική ενός ατόμου με ενεργό φοβικό υπόβαθρο. Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση που στο όνειρο είμαστε το θύμα βίας ή βιασμού.