Γιατί οι έξυπνοι άνθρωποι παίρνουν λάθος αποφάσεις;

05.03.2016
Γιατί οι έξυπνοι άνθρωποι παίρνουν λάθος αποφάσεις; Το να έχεις τόσες πολλές επιλογές τελικά οδηγεί σε λάθος κρίση;

Αυτό το παράδοξο ισχυρίζονται οι επιστήμονες πως συμβαίνει γι΄αυτό και συχνά βλέπουμε έξυπνους και μορφωμένους ανθρώπους να κάνουν λάθος επιλογές. Ερχόμενοι αντιμέτωποι με επιλογές, οι άνθρωποι αλλάζουν απόφαση, ακόμη κι αν κάτι φαίνεται παράλογο. Με άλλα λόγια, την επόμενη φορά που θα πάρεις μια λάθος απόφαση μπορείς να κατηγορήσεις τον αριθμό επιλογών που έχεις αντί να ρίξεις ευθύνες στον εαυτό σου και να τον κατηγορήσεις γ΄αφέλεια. Το αντίθετο μάλιστα. Ίσως να είσαι περισσότερο έξυπνη από το κανονικό...

Όταν έχεις να διαλέξεις ανάμεσα σε δύο, η επιλογή είναι εύκολη. Όταν όμως υπάρχουν περισσότερες επιλογές, ο εγκάφαλός ποσπάται από το "θόρυβο" των πολλών επιλογών.

Οι άνθρωποι αναμένεται να κάνουν μια επιλογή με βάση το τι είναι καλύτερο γι΄αυτούς ή με το ποιά είναι η ανταμοιβή, σύμφωνα με το πρότυπο της θεωρίας λήψης αποφάσεων. Όταν αυτή η επιλογή είναι απλή - μεταξύ Α και Β - η απόφαση είναι επίσης απλή. Αλλά όταν εισάγεται μια τρίτη επιλογή Γ που είναι λιγότερο ελκυστική από την Α ή Β, οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν την αρχική τους επιλογή, ακόμα κι αν φαίνεται παράλογο.

Οι λόγοι παραξένευαν τους ψυχολόγους εδώ και χρόνια, αλλά τώρα μια διεθνής ομάδα ερευνητών από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης, Warwick, Birkbeck του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, της Ουάσιγκτον και του Τελ Αβίβ στο Ισραήλ πιστεύει ότι έχει βρει την απάντηση - και αυτή είναι ο "θόρυβος" που δημιουργείται στο μυαλό από τη σκέψη πάνω σε διαφορετικές επιλογές, ακριβώς όπως μπορεί να είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί κάποιος που όταν παίζει δυνατά η μουσική.

Αν το Α είναι προτιμότερο από το Β και το Β προτιμότερο από το Γ είναι προφανές πως το Α θα πρέπει να προτιμηθεί σε σχέση με το Γ. Αυτό είναι το αξίωμα της μεταβατικότητας. Αλλά στην πραγματικότητα οι άνθρωποι αρχίζουν να βλέπουν τη διαδικασία επιλογής σαν τον παιχνίδι "πέτρα, ψαλίδι, χαρτί" όπου οι τρεις επιλογές μπορούν να φέρουν νίκη ή ήττα ανάλογα με το τι θα φέρει ο συμπέκτης. Οι αποφάσεις λοιπόν αρχίζουν να επηρεάζονται από άσχετους παράγοντες που μπερδεύουν το μυαλό μας. Οι παράλογες επιλογές μπορεί να είναι δικαιολογημένες επειδή το μυαλό ενσωματώνει τα κέρδη της κάθε επιλογής, αντί απλώς να εξετάζει κάθε μία με τη σειρά.