#1 Πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η ψυχολογία ενός μαθητή στις Πανελλήνιες;
Η ψυχολογία του μαθητή προφανώς και παίζει σημαντικότατο ρόλο στην επίδοση σύμφωνα με την γνωστική του ικανότητα και περιλαμβάνει μια σειρά από παράγοντες που μπορούν να συνοψιστούν σε 3 προκλήσεις: 1) Την διατήρηση του άγχους σε διαχειρίσιμα επίπεδα. 2) Την εξέταση των κινήτρων του: η επιδίωξη της επιτυχίας στις εξετάσεις αποκλειστικά για την ικανοποίηση των γονιών και την κοινωνική ή οικονομική αναγνώριση χωρίς ενδιαφέρον για την μάθηση δεν βοηθούν. 3) Την ρεαλιστική αποτίμηση των απαιτήσεων των εξετάσεων και των προσωπικών ικανοτήτων: το δίπολο αποτυχία-θρίαμβος ταλαιπωρεί αρκετούς μαθητές και δεν τους βοηθά να οργανώσουν το διάβασμά τους, να καλύψουν τις αδυναμίες τους και να εξετάσουν τις εναλλακτικές τους.
#2 Άγχος: Μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήριος μοχλός;
Το άγχος είναι μια ένδειξη που εμφανίζεται στο άτομο για να τον προειδοποιήσει ότι ο οργανισμός πρέπει να βρεθεί σε ετοιμότητα ώστε να αντιμετωπίσει μια απαιτητική κατάσταση. Συνεπώς, είναι εξ’ ορισμού κινητήριος μοχλός. Για να μπορέσει ωστόσο να εκπληρώσει τον χρήσιμο ρόλο του, απαιτείται από την μια πλευρά να αναγνωριστεί ως τέτοιο και από την άλλη να υπάρχει μια ρεαλιστική αποτίμηση της σημαντικότητας των εξετάσεων. Η υπερβολική επένδυση στο στόχο είτε από τον μαθητή είτε από τους γονείς του και η ταυτόχρονη παραμέληση των υπόλοιπων δυσκολιών και προκλήσεων της ζωής, τείνουν να μετατρέψουν το άγχος σε παράγοντα υπερφόρτισης και αποσυντονισμού.
#3 Κήρυγμα από τους γονείς: Κατά πόσο βοηθάει & πώς να το αντιμετωπίσει ένας μαθητής;
Το κήρυγμα από τους γονείς μπορεί να είναι ένας επιπλέον παράγοντας πίεσης, εν αντιθέσει με την αναγνώριση και αποδοχή των ικανοτήτων, των δυσκολιών και της αγωνίας του μαθητή καθώς και την διαθεσιμότητα να τον ακούσουν αποφεύγοντας τις αξιολογικές κρίσεις. Επειδή όμως το κήρυγμα αποτελεί συχνά έναν παγιωμένο τύπο επικοινωνίας γονέων, που κατά τα άλλα νοιάζονται και αποδέχονται τα παιδιά τους, είναι σημαντικό οι μαθητές να εξηγήσουν στους γονείς τους ότι για τους ίδιους αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα άγχους. Ανεξάρτητα από την επιτυχία μιας τέτοιας συζήτησης, είναι επίσης σημαντικό για τους μαθητές, όσο είναι δυνατόν, να θεωρήσουν το κήρυγμα ως κομμάτι της προσωπικότητας του γονέα και να προσπαθήσουν να επικεντρωθούν στον στόχο τους.
#4 Φασαρία & διάβασμα: Οι εντάσεις μέσα στο σπίτι και η φασαρία του γείτονα με αποσυντονίζουν. «Δε ξέρω τι να κάνω...»
Το ήρεμο και καθαρό περιβάλλον διαβάσματος είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την συγκέντρωση και την αποδοτικότητα του μαθητή. Η προσαρμοστικότητα ωστόσο στις εκάστοτε συνθήκες είναι επίσης μια σημαντική ικανότητα που θα πρέπει μαθητές και γονείς να εξασκήσουν. Η επιλογή των χρονικών διαστημάτων με την λιγότερη φασαρία και η ευγενική εξήγηση και παράκληση στους «ταραξίες» για την σημασία της ησυχίας θα μπορούσαν να διευκολύνουν αποσυμφορίζοντας την κατάσταση και ευνοώντας την ηρεμία του μαθητή.
#5 «Θέλω αλλά δε μπορώ να κοιμηθώ». Πώς αντιμετωπίζονται τα προβλήματα ύπνου;
Πολλές φορές η ένταση και αγωνία που έχει ο μαθητής έχουν αντίκτυπο και στον ύπνο του. Από τη μία, έχει μεγάλη ανάγκη να ξεκουραστεί και από την άλλη αυτό μοιάζει αδύνατο όταν σκέψεις και συναισθήματα τον πλημμυρίζουν. Ένα χαλαρωτικό μπάνιο, ένα ελαφρύ γεύμα αλλά και έγκαιρη διακοπή του διαβάσματος μπορεί να το βοηθήσουν τον μαθητή να χαλαρώσει και να μπορέσει έτσι να έχει έναν καλό ύπνο που είναι απαραίτητος τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.
#6 Όταν διαβάζω θέλω να τρώω συνέχεια. Γιατί συμβαίνει και πώς να το αντιμετωπίσω;
Μια άλλη προσπάθεια του μαθητή να ανακουφίσει το άγχος του μπορεί να είναι το φαγητό. Συχνά οι υποψήφιοι των πανελλαδικών εξετάσεων δεν έχουν τη διάθεση να φάνε, ενώ άλλοι κατά κάποιο τρόπο «ξεσπούν» στο φαγητό καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες. Είναι χρήσιμο να υπάρχει ένα μέτρο σε αυτό αλλά και υγιεινές εναλλακτικές (ένα ελαφρύ σνακ, ένα φρούτο) ώστε από τη μία να ανακουφίσουν την ανάγκη τους για εκτόνωση και από την άλλη να μη λειτουργήσει αυτή η συμπεριφορά αρνητικά βλάπτοντας την υγεία τους. Η ενασχόληση με σωματικές δραστηριότητες, η επαφή με τη φύση, η επαφή με συνομηλίκους, είναι πράγματα που μπορούν να διευκολύνουν την εκτόνωση.
#7 «Το ξέρω αλλά το ξέχασα». Πώς ελέγχεται το άγχος την ώρα των εξετάσεων;
Είναι σημαντικό, την ώρα των εξετάσεων, να προσπαθήσει ο μαθητής να χαλαρώσει και να συγκεντρωθεί. Το να ξεκινήσει από αυτά που γνωρίζει καλά μπορεί να τον βοηθήσει τόσο στην εξοικονόμηση χρόνου όσο και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στον εαυτό του. Αφήνοντας για λίγο αυτό που ξέχασε και προχωρώντας στην επόμενη ερώτηση, δημιουργείται ένα «διάλειμμα» που μπορεί να αποφορτίσει τον έφηβο και έτσι να μπορέσει να επιστρέψει στη δύσκολη ερώτηση (που ενώ ήξερε, ξέχασε) με καθαρό μυαλό και περισσότερη συγκέντρωση.
#8 «Οι φίλοι μου με αγχώνουν πριν την εξέταση. Πώς να διατηρήσω την ψυχραιμία μου;»
Είναι σημαντικό ο μαθητής να σέβεται τα όρια του και να μην διστάζει να οριοθετήσει τους άλλους εάν κάτι τον επιβαρύνει και λειτουργεί αρνητικά για τον ίδιο. Υποστηρίζει συναισθηματικά και ψυχολογικά τον φίλο, ακούγοντας το πώς βιώνει εκείνος μια κατάσταση, στο βαθμό όμως που μπορεί να διαχειριστεί και να το αντέξει ο ίδιος. Είναι χρήσιμο πριν την εξέταση, να συγκεντρωθεί στον εαυτό του, να εμπιστευτεί τις δικές του ικανότητες και την προετοιμασία που ο ίδιος έχει κάνει, αποφεύγοντας να «κάνει δικές του» τις ανασφάλειες άλλων φίλων του.
#9 «Μετά την εξέταση, να ελέγξω τις σωστές απαντήσεις ή όχι;»
Ο κάθε μαθητής έχει την δική του ιδιοσυγκρασία, το δικό του χαρακτήρα και τις δικές του πεποιθήσεις όσον αφορά στο τι μπορεί να λειτουργήσει θετικά αλλά και αρνητικά για εκείνον. Η επιλογή είναι δική του καθώς εκείνος είναι που μετέχει στην διαδικασία της αξιολόγησης. Είναι χρήσιμο ωστόσο να θυμάται ότι ακόμη και αν επιλέξει να ελέγξει τις σωστές απαντήσεις και διαπιστώσει ότι δεν έχει αποδώσει καλά σε ένα μάθημα, αυτό δεν πρέπει να επηρεάσει αρνητικά την προετοιμασία του για τα επόμενα μαθήματα. Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να ξέρει εκ των προτέρων με σιγουριά πώς έγραψε, μέχρι να βγουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων.
#10 «Δεν τα πήγα όπως περίμενα»
Κάποιες φορές το αποτέλεσμα των προσπαθειών συμβαίνει να μην είναι ανάλογο των προσδοκιών. Ωστόσο, καμία αποτυχία δεν μπορεί να αποκόψει οριστικά τον μαθητή από τον στόχο του και χρειάζεται να συνεχίσει να προσπαθεί για να φτάσει όσο πιο κοντά γίνεται σε αυτόν, αντιμετωπίζοντας την αποτυχία σε ρεαλιστική βάση χωρίς υπερβολές και γενικεύσεις. Η αποδοχή, η καθιέρωση, η ικανότητα, η αξία, η ευφυία δεν εξαρτώνται από το αποτέλεσμα μιας εξέτασης και μόνο. Κάθε αποτυχία μπορεί να μετατραπεί σε μια ευκαιρία μάθησης για τον μαθητή, καθώς μαθαίνει καλύτερα τον εαυτό του μέσα από αυτή την εμπειρία (π.χ. τι δεν λειτούργησε αποτελεσματικά για εκείνον) αξιοποιώντας τη νέα γνώση για την επόμενη φορά.
*Η Γραμμή 11525 του «Μαζί για το Παιδί» είναι μια τηλεφωνική γραμμή βοήθειας που απευθύνεται σε γονείς, εκπαιδευτικούς, παιδιά και εφήβους. Μάθε περισσότερα εδώ.
Επιμέλεια:
Δήμητρα Γκούντρα
