Η οικονομική ανισότητα μπορεί να πιέσει κάθε σχέση και τις ερωτικές και τις φιλικές. Και στις ερωτικές τα πράγματα μοιάζουν λίγο πιο περίπλοκα. Τι γίνεται με τις φιλικές; Και τι γίνεται όταν ξαφνικά η φίλη σου ή εσύ ανεβαίνεις οικονομική τάξη λόγω προαγωγής, γάμου με με άτομα ανώτερης οικονομικής τάξης ή κληρονομιάς;

Τέτοια ζητήματα προκαλούν ένα ιδιαίτερο μείγμα δυσαρέσκειας και ενοχής και για τα δύο μέρη — για να μην αναφέρουμε τις αμήχανες αλληλεπιδράσεις που ακολουθούν.

«Το χρήμα θεωρείται περισσότερο από ποτέ ως καθολικό μέτρο κοινωνικής θέσης, εξουσίας και επιτυχίας», λέει ο Dalton Conley, κοινωνιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και συγγραφέας του βιβλίου The Pecking Order: A Bold New Look at How Family and Society Determine Who We Become. Ο Conley υποστηρίζει ότι, καθώς οι δυνάμεις της αγοράς έχουν εισχωρήσει σε όλους τους τομείς — συμπεριλαμβανομένων των τεχνών, της επιστήμης και της ακαδημαϊκής κοινότητας — επαγγέλματα που παλαιότερα είχαν αξία βάσει άλλων παραμέτρων πλέον κρίνονται και από την οικονομική επιτυχία.

Επιπλέον, το χρήμα είναι ταμπού. «Οι ταξικές διαφορές είναι από τα πιο ισχυρά διαχωριστικά στις σχέσεις», λέει η Linda Carroll, θεραπεύτρια σχέσεων στο Όρεγκον. «Είμαστε πολύ ευαίσθητοι στην ομοφοβία και τον ρατσισμό, αλλά αγνοούμε τον ταξισμό. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν εξερευνήσει τα συναισθήματά τους γύρω από το χρήμα.» Ως αποτέλεσμα, όταν το χρήμα επηρεάζει τις σχέσεις, μπορεί να είναι δύσκολο να διαχειριστεί κανείς τα αρνητικά συναισθήματα — πόσο μάλλον να τα ξεπεράσει.

Τι κάνουμε όταν μας χωρίζει το χρήμα;

«Όταν οι οικονομικές διαφορές δημιουργούν ένταση σε μια φιλία, είναι σημαντικό και για τους δύο να εξετάσουν τα συναισθήματά τους για το χρήμα, την επιτυχία και την προέλευση των αρνητικών τους αντιδράσεων», λέει ο ψυχολόγος Barry Lubetkin. «Μπορεί να υπάρξει έντονο αίσθημα ανασφάλειας και ανεπάρκειας όταν ο ένας από τους δύο βγάζει περισσότερα χρήματα», συμπληρώνει.

Αν εσύ έγινες πιο πλούσια:

Τα "νέα χρήματα" συνοδεύονται και από νέες, συχνά δυσάρεστες ευθύνες, σύμφωνα με την Carroll. Μια προαγωγή μπορεί να σημαίνει ότι τώρα επιβλέπεις φίλους — και δεν μπορείς πλέον να μοιράζεσαι τις ίδιες συζητήσεις μετά τη δουλειά. Οι νεοαφιχθέντες στον πλούτο φοβούνται συχνά ότι θα θεωρηθούν αλαζόνες. «Όταν πάρεις μια προαγωγή ή μια οικονομική ώθηση, μπορεί να έρθει μια νέα μορφή απομόνωσης που είναι πραγματικά επώδυνη», λέει.

Εξίσου επώδυνη είναι η ενοχή που συχνά αισθάνονται όσοι αποκτούν ξαφνικά οικονομική άνεση, σύμφωνα με τον Lubetkin. «Όταν κάποιος που ξαφνικά αποκτά πλούτο νιώθει ενοχές για την αλλαγή της ζωής του, πρέπει να αμφισβητήσει ενεργά την παράλογη ιδέα ότι δεν αξίζει αυτά τα χρήματα», λέει. «Αντί να σκέφτονται ότι δεν το αξίζουν, μπορούν να πουν: “Ήταν θέμα τύχης, αλλά ξέρω ποιος είμαι πραγματικά”».

Αν η φίλη σου έγινε πλούσια:

Για τον λιγότερο ευκατάστατο φίλο, τα συναισθήματα γύρω από το χρήμα συχνά εντείνονται από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Κάποιος που μεγάλωσε στη σκιά ενός επιτυχημένου αδερφού μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος όταν ένας φίλος προηγείται επαγγελματικά ή οικονομικά. «Το χρήμα αγγίζει πολλά πρωτόγονα κουμπιά — συναισθήματα που το άτομο ίσως δεν ήξερε καν ότι έχει», λέει η Carroll. Προτείνει να σκεφτεί κανείς τα συναισθήματά του και την προέλευσή τους, και να μιλήσει πρώτα με έναν έμπιστο φίλο ή σύντροφο πριν φέρει το θέμα στη φιλία.

Αν αισθάνεσαι ζήλια για την κληρονομιά ενός φίλου, είναι σημαντικό να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, λέει ο Lubetkin. «Μπορεί να σου φαίνεται άδικο που εκείνος απέκτησε πλούτο κι εσύ όχι. Όμως μπορείς να συνεχίσεις να έχεις μια γεμάτη και ουσιαστική ζωή.»

Αν δεις τη ζήλια ως αντανάκλαση των δικών σου ανασφαλειών, μπορεί να λειτουργήσει ως κινητήρια δύναμη, λέει η Jan Yager, συγγραφέας του Friendshifts. «Η ζήλια είναι ένα δυνατό συναίσθημα που σε βοηθά να καταλάβεις τι θέλεις για σένα», λέει. «Μη φθονείς αυτό που έχει ο άλλος. Αντίθετα, πες: “Πώς μπορώ να πετύχω αυτό που θέλω;”»

Αν αυτός ο εσωτερικός διάλογος δεν λύσει το πρόβλημα — αν το θέμα είναι η σχέση και όχι εσύ — μοιράσου τα συναισθήματά σου με μη επιθετικό τρόπο. Ξεκίνα τονίζοντας πόσο σημαντική είναι η φιλία για σένα, προτείνει ο Lubetkin. «Τόνισε πόσο κοντά έχετε υπάρξει και πόσο έχεις εκτιμήσει αυτό το άτομο με τα χρόνια, και μετά εξήγησε ότι αισθάνεσαι κάποιες αλλαγές στη σχέση σας.»

Πώς να χειριστείς την οικονομική ανισορροπία

Αν ο πλούτος του φίλου σου πιέζει τη φιλία σας:

• Εξέτασε τα δικά σου συναισθήματα για το χρήμα, την κοινωνική τάξη και την επιτυχία. Τι εμπειρίες διαμόρφωσαν τις αξίες και τους στόχους σου;
• Μίλα ανοιχτά και με αγάπη με τον φίλο σου για το πώς επηρεάζει η οικονομική του κατάσταση τη σχέση σας. Τόνισε ότι η φιλία είναι σημαντική.
• Η ζήλια είναι φυσιολογική. Χρησιμοποίησέ την για να εξετάσεις τις δικές σου προτεραιότητες και στόχους.

Αν εσύ βρεθείς με ξαφνικά χρήματα:

• Να έχεις επίγνωση ότι η καλοπροαίρετη γενναιοδωρία μπορεί να φανεί ως πατρονάρισμα ή προσπάθεια ελέγχου.
• Αν ο φίλος σου νιώθει άβολα, ξεκίνα τη συζήτηση. Υπενθύμισέ του πόσο εκτιμάς τη φιλία και ότι τίποτα δεν θα την αλλάξει.
• Συνέχισε να απολαμβάνεις τις δραστηριότητες που στήριξαν τη φιλία σας. Αν ανυπομονούσατε για ένα brunch στο συνοικιακό ντελικατέσεν, κράτησε αυτή την παράδοση.

Πολλές προσωπικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν μια φιλία — θάνατος, διαζύγιο, επιχειρηματικές αποτυχίες, νομικά προβλήματα — και οι σταθερές σχέσεις θα πρέπει να αντέχουν μια ειλικρινή συζήτηση για τις αλλαγές. «Η φιλία απαιτεί συμβιβασμούς, υπομονή και στήριξη», λέει η Carolyn Weisz, ψυχολόγος στο University of Puget Sound. «Αν η φιλία αξίζει πραγματικά και για τα δύο μέρη, οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να κάνουν τους απαραίτητους συμβιβασμούς» για να την κρατήσουν ζωντανή.