Μπορεί οι περισσότεροι να έχουμε αποκτήσει πλέον οικολογική συνείδηση, υιοθετώντας πρακτικές φιλικές προς το περιβάλλον, ταυτόχρονα όμως χρησιμοποιούμε αλόγιστα κινητά και ασύρματα τηλέφωνα, ασύρματο Ίντερνετ, laptops, tablets, συστήματα ενδοεπικοινωνίας και άλλες ηλεκτρονικές και ηλεκτρικές συσκευές, χωρίς να τηρούμε τους κανόνες ασφαλείας. Έτσι ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια άλλου είδους ρύπανση, αυτή που ονομάζουμε μη ιοντίζουσα «Ηλεκτρομαγνητική Ακτινοβολία» (ΗΜΑ). Το ερώτημα είναι πόσο κινδυνεύουμε από αυτή την τεχνητή ακτινοβολία που δεχόμαστε καθημερινά αλλά και από τις «δόσεις» ακτινοβολίας που λαμβάνουμε όταν χρειαστεί να υποβληθούμε σε διάφορες εξετάσεις; Τις απαντήσεις μας δίνουν οι ειδικοί.

Τι είναι οι ιοντίζουσες και οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες;

Όπως εξηγεί η κ. Κυριακή Θεοδώρου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής Φυσικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Oι ακτινοβολίες (δηλαδή τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα) ανάλογα με τη συχνότητά τους χωρίζονται σε ιοντίζουσες και μη ιοντίζουσες. Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσονται οι ισχυρές ακτινοβολίες, οι οποίες εφαρμόζονται στη διάγνωση και τη θεραπεία. Γι’ αυτές γνωρίζουμε ότι μπορούν να διασπάσουν τους χημικούς δεσμούς στα μόρια του DNA, προκαλώντας μεταλλάξεις – γεγονός που εξηγεί γιατί μεταξύ δύο ακτινογραφιών πρέπει να μεσολαβεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Στις μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες ανήκουν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που εκπέμπουν τα κινητά τηλέφωνα, τα ασύρματα routers, τα ασύρματα τηλέφωνα – οι ακτινοβολίες δηλαδή όλων των συσκευών. Οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες δεν προκαλούν διασπάσεις των χημικών δεσμών, επομένως είναι πιο ασφαλείς. Ωστόσο επειδή αυξάνουν τη θερμοκρασία των ιστών και παρεμβαίνουν στη χημεία του κυττάρου, αρκετές έρευνες τις ενοχοποιούν για μια σειρά συμπτωμάτων (πονοκέφαλοι, αϋπνίες, εκνευρισμοί). Ακόμη, πειράματα έχουν δείξει ότι και οι μη ιοντίζουσες ακτινοβολίες μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να προκαλέσουν γενετικές αλλοιώσεις».

Ποιες συσκευές κρύβουν τους μεγαλύτερους κινδύνους για την υγεία;

Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι δημιουργούνται όταν εκτιθέμεθα στο ηλεκτρομαγνητικό πεδίο και πολύ κοντά στην πηγή. Η επικινδυνότητα πιθανολογείται ότι βρίσκεται στα τηλεχειριστήρια που έχουν κεραία και ισχυρό πομπό (τηλεοδήγηση κ.λπ.), στο κινητό τηλέφωνο (και στο σταθμό βάσης του), στο ασύρματο τηλέφωνο (και στη βάση του) και στο φορητό υπολογιστή, όταν επικοινωνεί ασύρματα (GPRS, Mobile Internet κ.λπ.). Επίσης «η ολοένα αυξανόμενη χρήση του κινητού τηλεφώνου στο εσωτερικό σπιτιών και γραφείων έχει το εξής μειονέκτημα: Σε αντίθεση με το εξωτερικό περιβάλλον, οι εσωτερικοί χώροι αναγκάζουν το κινητό τηλέφωνο να εκπέμπει μεγάλη ισχύ, ώστε η εκπεμπόμενη ακτινοβολία να φτάσει στον πλησιέστερο σταθμό βάσης. Ακόμα, τα σύγχρονα ψηφιακά ασύρματα τηλέφωνα εκπέμπουν συνεχώς (δηλαδή ανεξάρτητα εάν υπάρχει κλήση ή όχι) ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία στην περιοχή συχνοτήτων της κινητής τηλεφωνίας. Η ακτινοβολία αυτή είναι πολύ διεισδυτική και μπορεί να περάσει ακόμα και τους τοίχους των διαμερισμάτων».

Πώς πρέπει να χρησιμοποιούμε το κινητό μας για να παίρνουμε τη λιγότερη δυνατή ακτινοβολία;

Στη συνολική ισχύ της η ακτινοβολία που εκπέμπεται από το κινητό είναι σχετικά μικρή. Ωστόσο δεν ακτινοβολούν το ίδιο όλα τα είδη συσκευών, λόγω των διαφορών που παρουσιάζουν μεταξύ τους ως προς την κατασκευή. Όσο λοιπόν αυξάνουμε την απόσταση του κινητού από το σώμα μας τόσο μειώνεται η ακτινοβολία που λαμβάνουμε. Άρα θα πρέπει να χρησιμοποιούμε hands free, ή bluetooth, ή ανοιχτή ακρόαση, δεν πρέπει να κρατάμε το κινητό επάνω μας όταν είναι ενεργοποιημένο κι ακόμη φροντίζουμε να το φορτίζουμε μακριά μας και όχι δίπλα στο κρεβάτι μας. Επίσης δεν το αφήνουμε ενεργοποιημένο κοντά σε μωρά, στις θήκες του καροτσιού που μεταφέρουμε το μωρό, αποφεύγουμε τις συνομιλίες στο αυτοκίνητο, στο ασανσέρ και γενικά σε κλειστούς χώρους και σε σημεία με κακό σήμα, καθώς δυσκολεύεται η επικοινωνία και έτσι το κινητό χρησιμοποιεί όλη του την ισχύ.

Με το ασύρματο Ίντερνετ (Wi-Fi) και τηλέφωνο τι μπορούμε να κάνουμε;

Ο πομπός (router) εκπέμπει μεγάλη ακτινοβολία, γι’ αυτό πρέπει να τον τοποθετούμε σε σημείο όπου δεν καθόμαστε πολλές ώρες. Καλύτερο είναι να χρησιμοποιούμε ενσύρματο, τουλάχιστον για τους υπολογιστές desktop. Αν θέλουμε να αποφύγουμε τα πολλά καλώδια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα κιτ home plug. Όσο για το ασύρματο τηλέφωνο, επειδή η ακτινοβολία του είναι πολύ διεισδυτική, θα πρέπει να προσέξουμε να μη βρίσκεται κοντά σε μεσοτοιχία με κρεβατοκάμαρα, καναπέ ή καρέκλα γραφείου. Γενικώς τοποθετούμε τη βάση του ασύρματου τηλεφώνου μακριά από χώρους όπου περνάμε αρκετές ώρες – και κυρίως μακριά από το υπνοδωμάτιο. Τις νυχτερινές ώρες είναι προτιμότερο να αποσυνδέουμε το ασύρματο από την πρίζα.

Και με τις απεικονιστικές εξετάσεις τι γίνεται;

«Ακτινογραφίες, μαστογραφία και αξονική τομογραφία χρησιμοποιούν την ακτινοβολία Χ για να απεικονίσουν τις διάφορες δομές του σώματος. Η μαγνητική τομογραφία και τα υπερηχογραφήματα δεν εμπεριέχουν καθόλου ακτινοβολία (στην πρώτη ο ασθενής τοποθετείται εντός ισχυρού μαγνητικού πεδίου και στη δεύτερη η εξέταση γίνεται με υπερήχους). Στα σπινθηρογραφήματα χρησιμοποιούνται ραδιενεργά υλικά (εκπέμπουν άλλους είδους ακτινοβολίες και όχι ακτινοβολία Χ)», επισημαίνει η κ. Βιργινία Τσαπάκη, ακτινοφυσικός, διδάκτωρ Ιατρικής, υπεύθυνη Ακτινοπροστασίας στο Τμήμα Ιατρικής Φυσικής του Κωνσταντοπούλειου ΓΝ Νέας Ιωνίας.

Είναι καρκινογόνες οι ακτινογραφίες και η αξονική;

«Θα λέγαμε», προσθέτει ο κ. Στέλιος Νικολετόπουλος, φυσικός Ιατρικής - ακτινοφυσικός, γενικός γραμματέας της Ενωσης Φυσικών Ιατρικής Ελλάδας, «ότι οι ασθενείς που κάνουν αξονική ή ακτινογραφία εκτίθενται σε δόσεις ακτινοβολίας ανάλογες με εκείνες που εκ φύσεως λαμβάνουν από το περιβάλλον τους σε χρονικό διάστημα από λίγες ημέρες έως μερικά χρόνια. Όσο λοιπόν θα αρρωστήσει κάποιος από αυτήν τη φυσική ακτινοβόληση άλλο τόσο θα αρρωστήσει από μια τέτοια εξέταση. Ωστόσο δεν μπορεί να λεχθεί κατηγορηματικά ότι οι πολλαπλές εξετάσεις με ιονίζουσες ακτινοβολίες όπως αυτές αποκλείεται να προκαλέσουν καρκίνο, ιδίως στα παιδιά που είναι πολύ πιο ευάλωτα στις επιδράσεις τους. Εντούτοις έχει υπολογιστεί ότι απαιτούνται δεκάδες τέτοιες εξετάσεις για να υπάρξει πιθανότητα καρκινογένεσης».

Η εφαρμογή των ακτινοβολιών για θεραπευτικούς λόγους ενέχει κινδύνους;

Είναι γεγονός –λένε οι ειδικοί– ότι η ακτινοβολία που χρησιμοποιείται στην ακτινοθεραπευτική ογκολογία για τη θανάτωση των καρκινικών κυττάρων μπορεί να προκαλέσει επίσης σοβαρές βλάβες και των υγιών κυττάρων. Ωστόσο σήμερα τα σύγχρονα μηχανήματα ακτινοθεραπείας και ο σχεδιασμός κατάλληλων θωρακίσεων για ασθενείς και προσωπικό αφενός εξασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (αναγκαία δόση για καταστροφή του καρκινικού ιστού) ή της διάγνωσης (αναγκαία δόση για τη σαφή και ευκρινή απεικόνιση) και αφετέρου διασφαλίζουν ότι η απορροφώμενη δόση από τους εκτιθέμενους ιστούς (υγιείς και μη) είναι η ελάχιστη δυνατή. Οι φυσικοί Ιατρικής-ακτινοφυσικοί ως μέλη της ογκολογικής ομάδας έχουν τη συνολική ευθύνη για τα τεχνικά θέματα της ακτινοθεραπείας του ασθενούς και την ασφαλή χορήγηση της ακτινοβολίας (για τους αναπόφευκτα ακτινοβολούμενους υγιείς ιστούς) ταυτόχρονα.

Προσοχή στα παιδιά

Τα παιδιά και ειδικά τα βρέφη είναι πολύ ευαίσθητα ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας. Καλό είναι λοιπόν οι συσκευές επιτήρησης των μωρών (baby monitors) να τοποθετούνται σε μια απόσταση μεγαλύτερη του μέτρου. Αλλωστε οι συσκευές αυτές είναι υπερβολικά ευαίσθητες και πιάνουν και από μεγαλύτερη απόσταση τους ήχους.

Nα θυμάσαι:

Η προσωπική μας έκθεση στην ακτινοβολία εξαρτάται από:

• Την ένταση της ακτινοβολίας και των πηγών γύρω μας.
• Το χρόνο έκθεσής μας σ’ αυτές τις πηγές.
• Τη μυϊκή μάζα – δηλαδή άλλη η επίδραση σε ένα παιδί ενός έτους και άλλη σ’ έναν ενήλικα.
• Την κατάσταση του οργανισμού (αν ο οργανισμός είναι υγιής ή ασθενής και αποδυναμωμένος).

ΑΠΟ ΤΗ ΡΙΤΑ ΒΕΛΩΝΗ

Πρώτη δημοσίευση: Περιοδικό Αρμονία, τεύχος 164

Update: Φεβρουάριος 2016.