Δεν υπάρχει πιο πολυσυζητημένο θέμα σήμερα από αυτό της κυριαρχίας στους σκύλους. Τι συμβαίνει όμως πραγματικά και τι είναι μύθος. Θα γνωρίζετε σίγουρα φίλους, εκπαιδευτές, κτηνιάτρους(;) να διαφωνούν για το αν τελικά ο σκύλος μας πραγματοποιεί κάποιες συμπεριφορές επειδή δείχνει κυριαρχία ή απλά επειδή είναι σκύλος.
Είναι πολύ σημαντικό να μπορέσουμε να μπούμε στο μυαλό του σκύλου μας και να καταλάβουμε πως σκέφτεται. Να μάθουμε τον τρόπο που επικοινωνεί μαζί μας και φυσικά να επιτρέψουμε την ανάγκη του να είναι σκύλος. Με αυτά τα πολύ πολύ βασικά και απλά (όχι εύκολα) στοιχεία θα μπορέσουμε να συζήσουμε αρμονικά. Πάμε όμως να δούμε πως ξεκίνησαν όλα αυτά περί κυριαρχίας. Τι ονομάζουμε κυριαρχία στα ζώα;
Ας προσπαθήσουμε να το πούμε απλά. Όταν ένα ζώο χρησιμοποιεί βία, επιθετικότητα, υποταγή ώστε να αποκτήσει πρώτο (προτεραιότητα) πρόσβαση σε πόρους αναγκαίων γι' αυτόν. Η τροφή, το ζευγάρωμα, κατάλληλο μέρος για να κοιμηθεί είναι μόνο μερικά.
Για να βρούμε πως ξεκίνησαν όλα αυτά θα πρέπει να γυρίσουμε πολύ πίσω, τις δεκαετίες '30 και '40, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε μια αγέλη λύκων αιχμαλωσία στον ζωολογικό κήπο της Βασιλείας στην Ελβετία ("Expressions Studies on Wolves"). Επικεφαλής της έρευνας ήταν ο Ελβετός ειδικός στην συμπεριφορά ζώων Rudolph Schenkel. Ο Schenkel διαπίστωσε τότε πως οι λύκοι μαλώνουν πολύ συχνά μεταξύ τους για το ποιος θα αποκτήσει την "αρχηγία". Ο νικητής ονομάστηκε "Alpha Wolf".
Αυτή την στιγμή δεν προσπαθούμε να κατηγορήσουμε τον Schenkel. Η έρευνα του όμως είχε ένα βασικό χαρακτηριστικό που τελικά οδήγησε σε αυτήν την τόσο μεγάλη παρεξήγηση. Οι λύκοι ήταν σε κατάσταση αιχμαλωσίας. Ας το δούμε αναλυτικά. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις της έρευνας οι λύκοι βρίσκονταν σε συνεχή ανταγωνισμό και ο πιο δυνατός, αυτός που μπορούσε να επιβληθεί στους υπόλοιπους για τη τροφή, ζευγάρωμα, πειθαρχία ήταν αυτόματα και ο αρχηγός. Ο Schenkel δεν είχε λάθος. Πραγματικά ακόμα και σε έρευνες που έχουν γίνει σήμερα σε αγέλες λύκων υπό αιχμαλωσία αυτό συμβαίνει. Το θέμα είναι πως μιας και δεν είναι φυσιολογικό να ζουν λύκοι σε αιχμαλωσία, οι συμπεριφορές τους επίσης δεν είναι φυσιολογικές. Επίσης η αγέλη δεν είχε σχηματιστεί φυσιολογικά. Την αποτελούσαν λύκοι από διαφορετικές αγέλες που αιχμαλωτίστηκαν.
Τη δεκαετία του '70 ο L.David Mech κυκλοφόρησε το βιβλίο “The Wolf: Ecology and Behaviour of an Endangered Species” και στην ουσία υποστήριξε το ίδιο πράγμα. Οι σκύλοι είναι απόγονοι των λύκων οπότε είναι κυριαρχικά ζώα. Βέβαια ο Mech συνέχισε την έρευνα του και το 1999 κυκλοφόρησε το βιβλίο “Alpha Status, Dominance and Division of Labor in Wolf Packs” στο οποίο διόρθωσε το λάθος του σχετικά με την κυριαρχία στα σκυλιά. "Διέγραψε" τον όρο Alpha Male που λίγο πολύ ο ίδιος είχε δημιουργήσει. Μάλιστα το 2008 έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο "Whatever Happened to the Term Alpha Wolf?". Να αναφέρουμε, για το καλό του κειμένου, πως ο L.David Mech είναι ένας άνθρωπος που αφιέρωσε πάνω από 50 χρόνια από την ζωή του στην μελέτη των λύκων (video).
Έρευνες που έγιναν σε ελεύθερες αγέλες λύκων μας έδειξαν λοιπόν πως η συμπεριφορά τους είναι τελείως διαφορετική. Η δομή μιας αγέλης μοιάζει πολύ από αυτή της "οικογένειας". Αποτελείται από ένα ζευγάρι (πατέρας-μητέρα) και τους απόγονους τους. Συχνά μία αγέλη την απαρτίζουν περισσότερες από μία οικογένειες. Όταν οι απόγονοι ωριμάζουν -συνήθως συμβαίνει στα δύο χρόνια- φεύγουν από την αγέλη. Τα μόνα μόνιμα μέλη είναι το αρχικό ζευγάρι. Σε μία αγέλη που ζει υπό αιχμαλωσία καταλαβαίνετε πως αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Η ύπαρξη για πολλά χρόνια, πολλών "ώριμων" λύκων σε μία αγέλη είναι αυτό που δημιουργεί τον ανταγωνισμό και τους καυγάδες. Τα συμπεράσματα του Schenkel με τα χρόνια και με την λογική ότι οι σκύλοι προέρχονται από τους λύκους, υιοθετήθηκε λανθασμένα από πολλούς εκπαιδευτές και ειδικούς συμπεριφοράς σκύλων. Δεν θα επεκταθούμε με λεπτομέρειες σε θέματα που αφορούν την δομή και συμπεριφορά σε μια κοινωνία λύκων. Δεν είναι αυτό το θέμα μας και επίσης είναι ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο έρευνας.
Σήμερα γνωρίζουμε πως οι σκύλοι μας δεν είναι λύκοι και η συμπεριφορά τους διαφέρει κατά πολύ. Δεν ζουν ελεύθεροι στην άγρια φύση, δεν αγωνίζονται καθημερινά για την τροφή τους και δεν χρειάζεται να ανταγωνιστούν κανέναν για να κερδίσουν ένα ζεστό μέρος για να κοιμηθούν, να προστατευτούν ή να ζευγαρώσουν. Το σημαντικότερο από όλα είναι πως οι σκύλοι μας δεν έχουν κανένα λόγο να μας ανταγωνίζονται. Οι άνθρωποι και οι σκύλοι δεν είμαστε αγέλη. Είμαστε μία ομάδα που προσπαθεί να συζήσει αρμονικά σε μια ανθρώπινη οργανωμένη κοινωνία. Αξίζει να αναφέρουμε πως τελευταίες έρευνες (2013) υποστηρίζουν πως οι σκύλοι – τουλάχιστον οι Ευρωπαϊκές φυλές – δεν προέρχονται από τον γκρίζο λύκο. Τα ευρήματα μέσω ανάλυσης δειγμάτων DNA έδειξαν πως ένα άλλο θηλαστικό, μορφολογικά πολύ κοντά στον λύκο, είναι ο πρόγονος λύκων και σκύλων. Το θηλαστικό αυτό έχει εξαφανιστεί.
Στις μέρες μας υπάρχουν δύο μεγάλες σχολές εκπαίδευσης. Ας τις ονομάσουμε η "παλαιά" και "νέα". Η παλαιά εφαρμόζει βία με σκοπό να "δείξει" στο σκύλο ποιος είναι το "αφεντικό". Η λογική και η τεχνικές της είναι προϊόν εκείνης της έρευνας του Schenkel. "Πρέπει να κυριαρχήσω πάνω στο σκύλο γιατί αλλιώς θα κυριαρχήσει αυτός". Η νέα (την αποκαλούμε και "θετική") δεν χρησιμοποιεί καμία μορφή βίας, "λεκτική" ή "σωματική". Υπάρχουν ακόμη δυστυχώς πολλοί εκπαιδευτές που ασπάζονται την "παλαιά" σχολή. Δεν μπορώ να γνωρίζω τον λόγο. Μπορεί απλά να τους είναι πολύ πιο εύκολο να κλοτσούν το σκύλο όταν αυτός συμπεριφέρεται "ανεπιθύμητα" , από να του δώσουν πιο απλά (χωρίς ξύλο) να καταλάβει πως "αυτό που κάνει" δεν θέλουν να επαναληφθεί.
Θα μου πείτε: "Μα με την μέθοδο της βίας έχουν εκπαιδευτεί σκυλιά επί δεκαετίες. Έχει αποτέλεσμα, το έχω δει και στην τηλεόραση!". Ας το θέσουμε διαφορετικά. Θα κλοτσούσατε το δύο χρονών παιδί σας επειδή κάνει "αταξίες"; Δεν θα του δείχνατε με τρόπο, που μπορεί ένα παιδί στην ηλικία του, να καταλάβει ότι δεν θέλετε να το ξανακάνει; Γιατί λοιπόν να μην κάνετε το ίδιο και με το σκύλο σας; Δεν είναι ο καλύτερος σας φίλος; Θα χτυπούσατε τον καλύτερο σας φίλο; Γιατί μπορεί να θέλει κάποιος να πληρώσει έναν επαγγελματία ώστε να εκπαιδεύσει τον σκύλο με κλωτσιές και βία; Προσωπικά δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε ένα λόγο. Πρέπει να μάθουμε να επικοινωνούμε μεταξύ μας. Εάν κατανοήσουμε πως ακριβώς σκέφτονται οι σκύλοι μας και μάθουμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους είναι απλό να τους δώσουμε να καταλάβουν τι ακριβώς ζητάμε από αυτούς. Δεν είναι πυρηνική φυσική. Χρειάζεται υπομονή, γνώση και να αφιερώσουμε πολύ χρόνο. Ας έχουμε κατά νου πόσο δύσκολο είναι για τους σκύλους μας να ζουν στο ανθρώπινο περιβάλλον και ας τους βοηθήσουμε.
Η μόνη λύση είναι η σωστή εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση του αγαπημένου μας φίλου. Πολλοί είναι οι μύθοι που σχετίζονται με την "κυριαρχία". Θα αναφέρουμε κάποιους:
- Το σκυλί μου τραβάει στην βόλτα γιατί θέλει να δείξει πιο είναι ο αρχηγός.
- Το σκυλί μου δεν πρέπει να κοιμάται στον καναπέ γιατί έτσι θα νομίζει πως αυτός είναι το αφεντικό.
- Το σκυλί μου δεν με ακούει γιατί θέλει να μου δείξει πως είναι το αφεντικό.
Γι όλα τα παραπάνω υπάρχουν πολύ λογικές εξηγήσεις αλλά σίγουρα το "πρόβλημα" δεν είναι η κυριαρχία.
Υπάρχουν πολλά που θα μπορούσαμε να πούμε για το θέμα και να γεμίσουμε δεκάδες σελίδες. Στο παραπάνω κείμενο προσπαθήσαμε όσο πιο απλά και σύντομα μπορούσαμε να λύσουμε μία μεγάλη παρεξήγηση.
